Kastabala antik kenti, Osmaniye ilinin 12 km kuzey-kuzeybatısında, Cevdetiye- Karatepe yolu üzerinde, Kesmeburun, Bahçe ve Kazmaca köylerinin ortasında, Ceyhan nehrinin yakınlarında küçük bir ovaya hâkim kaya çıkıntısı üzerinde yükselen Ortaçağ kalesi çevresinde gelişen antik kenttir.
Kastabala Ören Yerini ilk kez 1875 yılında İngiliz E.J. Davis tan ımlamış ve kamu oyuna duyurmuştur. Anazarbos ( Şimdiki adı Anavarza) sonra ve Epiphaneia ( Erzin, İstasyonu civarındaki kent ) ve Epiphaneia ’nın sekiz km Güneyindeki İssos kenti, Kastabala Antik kentine komşu olan antik kentlerdir.
2009 yılı kazı buluntuları Kastabala’nın Geç Neolitik-Erken Kalkolitik, MÖ 5. yüzyıl, MÖ 1-MS 1. yüzyıl, MS 2. yüzyıl,[3] MS 4–6. yüzyıl, MS 13–15. Yüzyılları arasında iskan gördüğü bu tarihsel şematiğin şehrin tarihçesi üzerinde önemli dönüm noktaları olduğunu belgelemektedir.
KASTABALA KAZILARI VE DEFİNESİ
Bakanlar Kurulu Kararlı izniyle ilk kez başkanlığımda 2009 yılında başlatılan arkeolojik kazılar, Kastabala Kazı Başkanı Doç. Dr. Turgut Hacı Zeyrek başkanlığında yaz ayalarında sürdürülmektedir.
Kastabala’da günümüze ulaşan mevcut yapı kalıntılarının temizlenmesi, kültürel mirasımızın korunması, arkeolojik ve doğal bir park olarak düzenlenmesi, gelecek nesillere bırakılması, ülke turizmine kazandırılması, bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkıda bulunulması amacıyla başlatılan bilimsel çalışmalar devam etmektedir.
Antik kentteki kazılarda 13-14. yüzyıl, Ortaçağ’a ait 845 adet gümüş sikkeden oluşan bir defineye de ulaşılmıştır.
Kentteki başlıca kalıntılar: şehir kapısı, kuzey ve de güney kesimlerindeki hamamlar, sütunlu caddesi, kalesi, tapınağı, kaya mezarları, şehir tiyatrosu, şehir stadyumu, su sarnıçları ve kiliseler ile sivil mimari kalıntılarıdır.
Kastabala Antik Kenti’nin kalıntıları yaklaşık bin 500 dönüm arazi üzerine yayılmış durumdadır. Kent Kastabala Kenti’nin kalesi olan Bodrum Kale’nin eteklerine doğru yayılmıştır.
